Zafere Giden Yol’da 3 ncü günün sabahındayız. Sakarya Meydan Muharebesinin geçtiği alanları gezmeye,şehitlikleri ziyaret etmeye devam edeceğiz. Dün sıcak bir günün sonunda akşam üzeri yağmura yakalanmış,geceyi de yağmurlu geçirmiştik.Sabah Gedik kırsalında çeşme başında durgun bir sabaha uyandık.
Gün ışırken uyandığımızdan çeşme başında sıcağa kalmadan kahvaltımızı yapıp toparlandık.Bu gün cephe gerisi tabir edilen Haymana bölgesinden cephenin güneydoğusuna giriş yapacağız.Bu gün Türbe Tepe Mevzileri ve Mangal Dağı planlamamız dahilinde,bir aksilik olmaz ise buraları gezeceğiz. Zafere Giden Yol’da emin adımlarla ilerlemeye devam ediyor ve 3′ ncü güne başlıyoruz.
Not:Projede nasıl beraber yol alıyorsak,paylaşımlarda ve fotoğraflarda da beraberiz,yazılarımda Ferdi Kızıl kardeşimin fotoğraf desteği bulunmakta.
3 ncü Gün 22 Haziran 2020 Gedik-Karapınar-Türbe Tepe-Mangal Dağı-Yeşilöz:
Gedik Kamp Yerine Veda.
Her kamp yerinden ayrılış pozu artık sıradan bir olay oldu,klasik haline geldi.Yine aynı pozumuzu verip Gedik kamp yerimize veda ediyoruz.
Söğüttepe Yolu.
Gedik kamp yerinden ayrıldıktan sonra Evci,Söğüttepe rotasını sabahın serinliği ile hızlıca aldık.Bunda yolun düz ve birazda inişli olması etken oldu.Bu gün yoğun geçecek o yüzden bu tarz yolları seri geçme de her zaman fayda var.
Mola Zamanı.
Söğüttepe-Tabaklı arasında çeşmeleri görünce beğendiğimiz ve mola vermeye uygun birinde kahve molamızı verdik.Su başındaki kahve molası bizi daha da dinç kıldı.
Karapınar Köyü ve İkiztepeler.
Kahve molasından sonra Karapınar köyüne giriş yaptık.Karapınar köyünden yönümüzü Demirözü yönüne çevirdik.Bu arada sağ yanımızda İkiztepeler, sol yanımızda da Türbe Tepe belirmeye başladı.Bu gün biz Türbe Tepe’ ye geçiş yapacağız ama ben önce İkiztepeler’ den bahsetmek isterim.
İkiztepeler Şehitliği: İkiztepeler,savunma hattımızın sol bölümüne hakim durumdadır.Savunma hattımızın Mangal Dağından İkiztepeler’ e uzanan bölümü kaybedilince ;Başkomutan Mustafa Kemal Atatürk dünya harp tarihine giren o emri verir.” Hattı müdafaa yoktur,sathı müdafaa vardır o satıh bütün vatandır.” Sakarya Meydan Muharebesinde bu bölge 3.Gruba bağlı birlikler tarafından savunulmuştur.Bu bölgede aziz Şehitlerimiz hatırasına uygun olarak 2018 yılında Şehitlik yapılmıştır.
Kaynak:Sakarya Meydan Muharebesi Tarihi Milli Parkı Müdürlüğü.
Not:Projemi hazırlarken ön çalışmalarım safhasında kaynak sıkıntısı yüzünden İkiztepeler Muharebelerini biliyor ama bölge de Şehitlik olduğunu bilmiyordum. Bölgeyi gezerken bunu öğrenmiş oldum,bir sonraki projemde İkiztepeler ve Şehitlik yer alacak. İkiztepeler’ de şu an taş ocağı olması ise ayrı bir konu.
Artık Türbe Tepe’deyiz,bundan sonra Türbe Tepe’de yol alıp Türbe Tepe Mevzilerini göreceğiz.Türbe Tepe Sakarya Meydan Muharebesinde nasıl bir öneme sahip ve Türbe Tepe’de neler olmuş biraz bahsetmek isterim.
25 AĞUSTOS 1921: Cephenin güney kanadında kanlı muharebeler olmuştur.Bilhassa TÜRBETEPE civarında çok şiddetli muharebeler cereyan etmiş, 24 Ağustos 1921 gecesi düşmanın baskınla başladığı taarruz, 25 Ağustos 1921 akşamına kadar devam etmiş ve Türk süngüsünün Zaferi ile neticelenmiştir.
26 AĞUSTOS 1921: Düşmanın baskınla başladığı taarruz neticesinde saat 10.00’da düşman TÜRBETEPE’ yi elde etmiştir. Öğleden sonra, düşmanın yaptığı taarruz her yerde, geri püskürtülmüştür.
Sakarya Meydan Muharebesi boyunca Türbetepe 7 kez el değiştirmiştir.
Kaynak:Polatlı Kaymakamlığı.
Türbe Tepe Mevzileri.
Türbe Tepe’ nin taşlı topraklı yollarında bir süre yol aldık,yol Türbe Tepe’ nin yamaçlarının altından geçiyor.Mevzilerin daha yukarıda olabileceğini düşünerek bisikletlerimizi yolda bırakarak yaya vaziyette Türbe Tepe’ ye tırmanmaya başladık.
Türbe Tepe Mevzilerindeyiz.
Türbe Tepe’ye tırmanırken her hangi bir yön levhası yada mevzilerin yerlerini gösteren bir işaret olmadan kendi öngörümüz,tecrübemiz ve kitaplardan gördüğümüz yer emarelerini takip ederek mevziler olduğu değerlendirdiğimiz bölgeye kadar ulaştık.Mevzilerin hepsini bu şartlarda bulmak mümkün olmasa da bir bölümünü bulmanın mutluluğunu ve sevincini yaşadık.Türbe Tepe’de kısa bir mola vererek 100 yıl önceye giderek savaşın olası cereyan eden bölümlerini ve bölgenin konumunu değerlendirdik.
Türbe Tepe’den Mangal Dağı’na.
Türbe Tepe’de uzun bir zaman dilimi geçirdik,biraz savaştan,biraz tarihten ve sonrada Mangal Dağı’ ndan bahsettik.
Evet tam karşımızda ve elimin gösterdiği bölgede Mangal Dağı bulunmakta.Türbe Tepe’den bakınca hem Türbe Tepe’ nin hem de Mangal Dağı’ nın önemi daha net görünüyor.
Türbe Tepe ve Mangal Dağı düştüğünde ardı Haymana platosu ve sonrası Ankara.
O yüzden bu iki yer stratejik öneme sahip.
Türbe Tepe’den Ayrılış.
Türbe Tepe gezimiz bitti şimdi sırada Mangal Dağı var.Türbe Tepe’den ayrılmadan önce arka plana Mangal Dağı manzarasını alıp bir hatıra fotoğrafı çekiliyoruz.Sonra da Türbe Tepe’ nin taşlı,sert yollarında kendimize ve bisikletlerimize zarar vermemek için ittirerek Türbe Tepe’ nin çetin coğrafyasından ayrılıyoruz.
Bahçecik ve Mangal Dağı.
Türbe Tepe’den Bahçecik köyüne iniş yaptık.Bahçecik köyüne vardığımızda vakit öğle olmuştu.Haliyle karnımız acıkmaya başladı.Bahçecik köyü çıkışında bulunan çocuk parkındaki kameriye de öğle yemeğimizi yedik,yerken de Mangal Dağı sohbeti etmeyi de ihmal etmedik.
Şimdi Kirazoğlu üzeri Mangal Dağı’na çıkma vakti.
Mangal Dağı.
Mangal Dağı tarihimizde ve Sakarya Meydan Muharebesinde neden bu kadar öneme sahip, Mangal Dağı ne demektir, Mangal Dağı yolundayken biraz bahsetmek isterim.
Mangal Dağı; Ankara il merkezine 105 km,Haymana ilçe merkezine ise 28 km uzaklıktadır.Sakarya Meydan Muharebesi’ nin geçtiği cephelerden birisi olan Mangal Dağı Haymana ilçesi sınırları dahilindedir.23 Ağustos 1921 tarihi Sakarya Meydan Muharebesinin ilk gün yapılan muharebeleri olup Türk İstiklal Harbi Tarihine Mangal Dağı Muharebeleri olarak geçmiştir.Güney ve batı İstikametine görüş ve ateş hakimiyeti üstün olan stratejik öneme sahip bir tepedir.
Kaynak: Sakarya Meydan Muharebesi Tarihi Milli Parkı Müdürlüğü
Mangal Dağı Muharebeleri
Mangal Dağı Muharebeleri:23 Ağustos 1921 sabahı, düşman taarruzu başlamış, Mangal Dağı bölgesinde cereyan eden çetin muharebeler sonunda Mangal Dağını savunan birliklerimiz, geri çekilmek mecburiyetinde kalmış, diğer kesimlerde önemli bir hareket olmamış, düşman hareket ve faaliyetlerinde, düşmanın 7 tümeni ile mevziin güney kesiminde bulunduğu, iki tümeni ile de Sakarya Kolu boyunda olduğu tespit edilmiştir. Kaynak:Polatlı Kaymakamlığı
Mangal Dağı Muharebelerinin Ayrıntıları:23 Ağustos günü Yunan 1. Kolordusu 36.000 kişi ile Mangal Dağı – Türbetepe kesimine, Yunan 2. Kolordusu ise 36.000 kişiyle Mangal Dağı doğusuna taarruz eder.
Selahattin Adil Bey 3 tümendeki toplam 13.000 savaşçıyla 72.000 kişilik 2 kolorduya karşı hem Mangal Dağı’ nı, hem Demirözü Vadisi’ ni savunacak, hem de doğudan kuşatmayı engelleyecektir.
Normal şartlarda bile asker sayısı açısından böyle bir dengesizlik varken, üstüne üstlük Yunan uzun menzilli topları ana mevzilerimizi bile rahatça döverken, bir de şiddetli fırtına her şeyi altüst eder.
Tümen topçu gözetleme subayı fırtına nedeniyle göremediğinden konum/düzeltme veremez, topçular kendi mevzilerimizi vurmamak için mecburen ateşi keserler.
Yunan topçusunun örtü ateşi altında düşman alayları dalga dalga siperlerimize sokulur.
Buna rağmen Yarbay Kenan Bey’in 5. Tümeni dağı can siperane savunur. Gece yarısı zayiat öyle boyutlara ulaşmıştır ki, tümenin sabahı çıkaracağı şüphelidir. Bazı kaynaklar o gece tümenden 700 askerin şehit olduğunu yazarlar.
Telsiz bağlantısı olmadığından Kenan Bey bizzat kendisi Grup karargahına giderek acil bir alayla takviye edilmesini, tümenin tutunamayacak derecede eridiğini söyler. Fırtına nedeniyle İsmet Paşa’ya ulaşamayan Grup Komutanı Selahattin Adil Bey bir karar aşamasındadır:
Ya 4. Tümen’den Mangal Dağı’na bir alay sevk edecek ve belki bu alay da eriyecek, ya da 5. Tümen’i ezdirmeden dağın kuzeyine, 4. Tümen’in yanına çekecektir. Henüz taarruz etmeyen 2. Yunan kolordusu da dağın doğusuna açılmaya başlamıştır.
Selahattin Adil Bey muharebeye girmeden sinsice doğuya açılan 36.000 kişilik kolordunun cepheyi güneyden kuşatma harekatı yapacağının farkındadır. Sabaha ancak yetişebilecek olan 23. ve 24. Tümenler gelene kadar bu kuşatmayı önlemek de onun görevidir.
Bu karar anında kuşatma tehlikesi daha ağır basar, 9. Tümen ve gerisindeki 3. Kafkas Tümeni ile Demirözü Vadisi’ ni savunabileceğine kanaat getirir ve Yarbay Kenan Bey’ e tümenini dağın kuzeyinde Yaprakbayırı’ na çekip 4. Tümen’in solunda kuşatmaya karşı mevzilenmesini emreder.
5. Tümen’in cephe karargahının haberi olmadan Mangal Dağı’ nı boşaltması Mustafa Kemal Paşa ve diğer komuta kademesini çok öfkelendirir. İlk iş Yarbay Kenan Bey tümen komutanlığından alınır ve bu emir tüm orduya tebliğ edilir.
Daha sonra durum anlaşılır, Selahattin Adil Bey sorumluluğu üstüne alır.
Fırtına savunma düzenini olduğu kadar karargahlar arası iletişimi de felç etmiştir. Mangal Dağı’ nın terki az sayıda kuvvetle iki cephede savunma yapan bir komutanın tasarrufudur.
Muharebelerin sonuna kadar güneyde yaşanan can pazarında Selahattin Adil Bey’in 2. Grup’ u ve ertesi gün sol yanına gelen İzzettin (Çalışlar) Bey’in 1. Grup’ u Yunan kolordularını durduracak, cephenin yarılmasına da, kuşatılmasına da izin vermeyeceklerdir. Kaynak:Çeşitli tarih kitaplarından derleme.
Mangal Dağı’na Giriş.
Kirazoğlu’ ndan Büyükkonak istikametine 2 km kadar gittikten sonra Mangal Dağı giriş bölümüne geldik.Girişte hemen sağda Mangal Dağı,Mangal Dağı Şehitliği ve diğer bilgiler tabelalarda mevcut.Ayrıca girişte suyu az aksa da bir çeşme, dinlenme yerleri ve gerekirse kamp yapılabilecek bir alan mevcut.
Biz burada biraz serinledikten ve kısa bir mola verdikten sonra Mangal Dağı Şehitliğine kadar 3 kilometre olan tırmanışa geçtik.
Mangal Dağı Şehitliği.
Sıcağında etkisi ile yorucu olan 3 kilometrelik bir tırmanıştan sonra Mangal Dağı Şehitliği’ne vardık.Şehitlerimizin yanına vardığımızda huzuru,sessizliği,maneviyatı hissettik.Saygı ile Şehitliği ziyaret ettik, dualarımızı ettik, saygımızı sunduk.Şehitlerimizin ebedi mekanlarına girmeden Şehitliği gezdik,inceledik.Sütunların gölgesinde bir süre dinlenerek,Şehitlerimizin bulunduğu mekanda vakit geçirdik.
Mangal Dağı Şehitleri ve tüm Şehitlerimizin ruhları şad olsun, onlara minnettarız.
Mangal Dağı Şehitliği.
Mangal Dağı’ ndaki muharebeler neticesinde 1000 civarında Türk Askeri Şehit düşmüştür.Göğüs göğüse çarpışmaların kahramanca verilen mücadelelerin yaşandığı muharebelerde şehit düşen askerlerimizin bir kısmının defnedildiği Mangal Dağı Şehitliği Mangal Dağı’ nda bulunmaktadır.
Kaynak:Sakarya Meydan Muharebesi Tarihi Milli Parkı Müdürlüğü
Mangal Dağı’ ndan Ve Mangal Dağı Şehitlerden Ayrılış Vakti.
Bu günün son ziyaretini Mangal Dağı Şehitlerine yaptık.Zafere Giden Yol’da yol alırken Şehitlerimizi ziyaret etmenin manevi duygusunu tattık.Onlara saygımızı sunduk,Mangal Dağı Muharebesini bir kere daha anladık.Mangal Dağı’ ndaki coğrafi zorlukları yerinde gördük.
Şimdi Mangal Dağı’na ve Mangal Dağı Şehitlerine veda zamanı.
Yolumuz uzun,bu uğurda can veren çok Şehitler ve Şehitlikler ziyaret edeceğiz,saygımızı sunacağız.
Mangal Dağı’ nın Çeşmeleri.
Mangal Dağı’na tırmanmaya başladığımızdan 500 metre sonra söğüt ağaçlarının altında gördük onu,suyu aşağıdaki çeşmeden fazla akıyordu.Dönüşe geçer geçmez çeşme başında aldık soluğu.Çeşme dayanılmaz bir şey,hele yorgun ve terli isen.Ben Ferdi’den daha önce çeşmeye vardım ve hemen yıkanmaya başladım.Su öyle soğuktu ki günün tüm yorgunluğunu ve sıcağını üzerimden aldı götürdü.Ferdi biraz çekimser kaldı,o da serinledi ama saçlarının uzun olması ona biraz engel oldu,çünkü rüzgar şiddetini, arttırmaya başladı.
Yağmur Geliyor.
Büyükkonak Köyüne rüzgar ve hafif kapalı bir havada giriş yaptık. Sırçasaray bölgesine geldiğimizde ise hava iyiden iyiye kapattı.Yağmur geliyor ama ne zaman başlayacak işte onu bilemiyoruz.
Yeşilöz ve Yağmur.
Yeşilöz köyüne vardık,hava biraz açar gibi oldu ama yine de sağı solu belli değil çünkü fırtına gücünü arttırdı. Yeşilöz çıkışında bakkal ve yanında kahvehane olan yerde mola verdik.Burası bize biraz Yaralı’ daki hacının yerini hatırlattı.Burası da 6 köyün ortak toplanma kahvehanesi.Kahvehanenin önünde mola verdik,ufak tefek bir şeyler atıştırırken olan oldu.
Beklenen yağmur tüm şiddeti ile tepeden aşağıya iniverdi.Yaklaşık 2 saatlik yağmur sel oldu aktı.
Yeşilöz Kampı.
Bu gün İnler köyüne kadar yol almayı düşünürken ve planlarken şiddetli yağmur sonucu Yeşilöz’ de kamp yapmak zorunda kaldık.Yağmur dindikten sonra kahvehanenin arkasında bulunan ve geniş bir olan yere çadırlarımızı kurup geceyi burada geçirmeye karar verdik.
Her yerin çamur olduğu bölge de parke taş üzerine çadır kurmak avantaj oldu.
Çadırlar tamam olunca bir şeyler atıştırdığımız kahvehanenin bize ait bölümüne geçip yemeklerimiz yedik.
Yağmur etkisi ile kesilen elektrikler yüzünden boş olan kahvehanenin keyfini sohbet ederek ve günü değerlendirerek geçirdik.
Her yorgun savaşçı gibi bizimde enerjimizi depolamamız gerek, saat 22:00 gibi çadırlarımıza çekilip uyku aleminin derinliklerine daldık.
Yarın Zafere Giden Yol’da Sakarya Meydan Muharebesi alanlarındaki yolculuğumuz devam edecek.
3. Gün 22 Haziran 2020 Gedik-Karapınar-Türbe Tepe-Mangal Dağı-Yeşilöz: 54 km
ZAFERE GİDEN YOL 20 HAZİRAN-11 TEMMUZ 2020 (3. Gün Gedik-Söğüttepe-Karapınar-Türbe Tepe-Mangal Dağı-Yeşilöz)
Discussion about this post