Dün aşırı sıcak geçen günün sonunda Basri’de okul bahçesinde kamp yaparak geceyi geçirdim.Bulunduğum yer rüzgar alan yer olunca bu bana kaliteli bir uyku olarak geri döndü.Güne Polatlı/Basri’de uyandım, Sakarya Meydan Muharebe Alanları gezim devam ediyor. 100 km’ye ulaşan cephe genişliği ve 25 km’ye yakın bir derinlik içerisinde cereyan eden Sakarya Meydan Muharebesi’nde göreceğimiz,gezeceğimiz,ziyaret edeceğimiz yerler daha bitmedi.Bugün, 22 gün 22 gece süren Sakarya Meydan Muharebesinin son anlarını yaşayacak bozkıra açılacak yeni Karargahımıza doğru yol alacağız.O zaman fazla oyalanmadan çıkalım yola derim.
9 ncu Gün 13 Haziran 2024 Basri-Polatlı-12.Grup Şehitliği-Sakarya-Karahamzalı-Yaralı-Özyurt:
Basri Ortaokulu.
Geceyi geçirdiğim yer okul bahçesi ve köy içerisinde olduğundan yazılı olmayan kurallara uymak, erken kalkmak gerek.05:00-05:30 sıraları uyandım,kahvaltımı okul bahçesinde yaptım ve sonrasında toparlandım.Şimdi de bahçesinde gecelediğim Basri Ortaokul’una
veda zamanı.
Erken ayrıldım Basri’den, Polatlı’ya iniş yapacağım.Dün Basri’ye çıkarken tespit ettiğim
Polatlı dışındaki park serinliği, sakinliği ile sabah kahvem için ideal olduğundan burada
sabah kahvemi yudumladım.
Polatlı.
Yaklaşık 4 kilometrelik bir iniş sonrası Polatlı merkezdeyim.Polatlı içerisi ve çevresini Zafere Doğru projemin 5 nci günü detaylıca gezip anlattığımdan Polatlı merkezde bir fotoğraf alarak Polatlı dışına doğru hareket ettim.
Polatlı: Ankara ilinin batı kesiminde, Eskişehir- Ankara Devlet Yolu üzerinde Ankara’ya en yakın ilçedir.Sakarya Meydan Muharebesi Türk Milletinin maddi ve manevi bütün varlığı ile katıldığı, top yekün harp prensiplerine uygun olarak yapılmış bir muharebedir.
Kaynak; Polatlı Kaymakamlığı
Karatepe.
Polatlı merkezden ayrılıp Yunak istikametine bir kaç kilometre gittikten sonra toki evlerinin olduğu bölümden ana yoldan ayrılıp evler arasından sıyrılıp Karatepe’nin batı tarafına geçtim.Polatlı’nın hemen dışında bulunan Karatepe bölgesindeyim.
Karatepe: Sakarya Meydan Muharebesinin en kanlı çarpışmalarının yaşandığı Karatepe’nin
7 defa el değiştirmiş 1.200 kişilik 57. Tümenin 700 askeri burada şehit düşmüştür.
Karatepe’nin batısından dolaşarak tarlalar arasında,toprak yolda yol alarak Sakarya köyüne doğru yol almaktayım.Oraya varmadan önce ve orada ziyaret edilecek yerler var.
Beştepeler.Sakarya 12.Grup Şehitliği bugün benim ilk Şehitlik ziyaretim olacak oraya doğru yol almaktayım ve şu anda savaşın kanlı geçtiği bölgelerdeyim. Sağımda Sakarya Köyü/Velidede Tepe,Beylikköprü arasında bulunan Beştepeler gözükmekte,Beştepeler hakkındaki bilgiye 12.Grup Şehitliği açıklamasında bulabilirsiniz.
Sakarya 12.Grup Şehitliği.
Toprak yolda bir süre yol aldıktan sonra sabahın ilk saatleri ile birlikte Sakarya Köyü yakınlarındaki Sakarya 12.Grup Şehitliği önündeyim.Şehitlik gezimizi yaparken bölge,bölgede cereyan eden çarpışmalar ve Sakarya 12. Grup Şehitliği hakkında
bilgi sahibi olalım.
Sakarya 12.Grup Şehitliği:Sakarya Meydan Muharebesi’nde Yunanlılar’ın asıl taarruz sıklet merkezinin güneyde, Haymana kesiminde olması kuzeyde, Polatlı bölgesinde kanlı muharebeler olmadığı anlamına gelmez. Özellikle Beştepeler ve Velidedetepe muharabelerin ilk 5 gününde can pazarını yaşamıştır.Muharebelerin başında bu kesim Miralay Halit Bey (Halit Karsıalan / Deli Halit Paşa) komutasındaki 12. Grup’un 11. Tümeni’nce savunulmaktaydı.23-24 Ağustos’ta Sakarya doğu kıyısında, Karailyas Tepeleri’ndeki öncü mevzilerde bulunan tümenin 127. Alayı 25 Ağustos’ta Velidedetepe’deki asıl mevziine yerleşmiştir.Ancak Yunanlıların 2 kolorduyla yüklendikleri güney kesimde durum kritikleşince, yalnızca 48. Alayı Beştepeler’de bırakılarak 12. Grup’un tümü Haymana güneydoğusuna kaydırılmıştır. 26 Ağustos günü Velidedetepe mevzilerini Mürettep Kolordu 17. Tümen’den 63. Alay devralmıştır.27 Ağustos özellikle cephe güney kesiminde çok zor geçmiştir. Cepheler arası birlik intikalleriyle, ihtiyat takviyeleriyle durum dengelense de zayiat çoktur. Beştepeler’de Alay Komutanı Binbaşı Hasan Tahsin Bey’i de şehit veren 48. Alay da Velidedetepe’ye çekilmiştir.27 Ağustos gecesi yapılan cephe düzeltmesiyle de 48. Alay Adatepe – Tırnaksız (Sakarya Köyü) arasına alınarak Velidedetepe boşaltılmıştır. Bu şehitlikte bulunan şehitlerimiz Mıhıkayatepe – Tırnaksız arasındaki muharebelerde 26 Ağustos günü 17. Tümen 63. Alay, 27 Ağustos günü de 11. Tümen 48. Alay’ın vatana harç olan aslanlarıdır.Bu yiğitlerin can pahasına 5 gün direnip Yunanlılara vermediği bu bölgeyi 24. Tümen 13 Eylül 1921 günü 4 saatte geri almıştır.Kaynak:T.C Tarım ve Orman Bakanlığı 9. Bölge müdürlüğü
Şehitlik ziyaretini gerçekleştirdim,duamı okudum, saygı duruşunda bulundum ruhen rahatladım, manevi duyguya kavuştum.Şehitlikten ayrılmadan önce anı fotoğrafı alarak Sakarya köyüne doğru hareketlendim.
Sakarya ve Velidede Tepe.
Sakarya köyü ve Velidede Tepe görüş alanımdayken ve daha oraya varmamışken ikisinden de biraz bahsetmek isterim.
Sakarya (Tırnaksız);Kırım,Tatar köylerinden olan Sakarya köyü Polatlı’ya 11 km. uzaklıkta güney kesiminde; Polatlı ile sınırı olan ve İğciler, Çanakçı, Tatlıkuyu köyleri arasında, yine Velidede, Karadağ, Adatepe, Beştepeler, Kartaltepe, Acıdere arasında yerleşen; Sakarya Savaşının en yoğun olarak yaşandığı bir alanda kurulmuştur. Köy 12.Grup ordu karargahına ev sahipliği yapıyor. Halide Edip Adıvar o bölgeleri savaştan sonra gezmiş ve “Elle, tırnakla kazılmış çukurlar vardı.”diyor. 12. Grup ordu karargahı’ nı hemen köyün yanındaki Yarıkkaya denilen bölgede, Velidede tepesinin eteklerinde ve harman yerlerinde kuruyor.
Velidede Tepesi:Sakarya Savaşı öncesinde, Velidede Tepesine siper kazma işlerinde bütün köy, çocuk, kadın demeden herkes bu kazı ve hazırlık döneminde yardımcı olmuştur.Velidede Tepelerinde çok şiddetli çarpışmalar olur. Kıran kırana bir savaş.Sakarya (Tırnaksız) köyünün yanı başındaki Velidede, Karatepe, Beştepe, Adatepe gibi tepeler hem Türk Ordusu ve hem de Yunan ordusu için önemli savunma mevzileri olmuştur. Bu tepeler için yapılan muharebelerde her iki taraf da çok sayıda kayıp vermiştir.
Halide Edip Adıvar Ve Kadın Kahramanlar Müzesi.
Gün erken başladı erken devam ediyor.Ben Sakarya köyüne girerken müze daha açılmamıştır şimdi görevliyi arama ve açtırma ile uğraşacağım derken kapısına vardığımda açık ve görevli içerideydi.Bana da gezmek kaldı, hep beraber gezmeden önce müze hakkında bilgi sahibi olalım.
Halide Edip Adıvar Ve Kadın Kahramanlar Müzesi:Sakarya Meydan Muharebesinde Yunan ordusunun yaptığı işgallar esnasında ve muharebe sonrasında çekilirken Haymana,Polatlı ve Sivrihisar bölgesindeki köylerde yapmış olduğu mezalimi savaş sonrasında incelemek üzere savaş sonrasında kurulan,Halide Edip Adıvar,Yusuf Akçura ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu’dan müteşekkil komisyonunun ofis olarak kullandığı ev aynı zamanda muharebeler esnasında 12.Grup Karargahı olarak ta kullanılmıştır.Türk Kadını’nı onurlandırmak adına,Sakarya Meydan Muharebesi Tarihi Milli Parklar Müdürlüğünce tematik müze olarak düzenlenmiştir. Kaynak:Sakarya Meydan Muharebesi Tarihi Milli Parkı Müdürlüğü.
Sakarya Köyünde Halide Edip Adıvar Ve Kadın Kahramanlar Müzesi gezim bittikten sonra köyden ayrıldım.Köyden Polatlı-Yunak ana yoluna doğru yol almaktayım.
Günün bu bölümünden sonra yol güzergahımda işgale uğramış tarihi milli park kapsamında olan yerlere yakın geçeceğim.Ancak planlamam kapsamında müze gezim ile birlikte Sakarya Meydan Muharebesi Tarihi Milli Parkı içindeki gezi ve ziyaret yerlerim sonlanmış oldu.Bundan sonraki bir kaç bölüm mizansen olarak 22 gün 22 gece süren dünyanın en uzun meydan muharebesinden galip çıktıktan sonra geri çekilen düşmanı tamamen yok edip denize dökmek için hazırlık aşaması ve Karargahı taşıma sürecini işliyor.
Karahamzalı.
Ben Sakarya köyünden ayrılmış, yönümüde Yunak-Kadınhanı tarafına verdiğimde dünkü sıcaklığı aratmayacak boyutta sıcakta başlamıştı.Yol güzergahımda en yakın Karahamzalı var ve çeşmeleri,bakkalı olan bir yer.Yani can simidi gibi!!! ama talih benden yana mı?,değil mi? göreceğiz.
Karahamzalı Molası.
Bölge hayvancılıkla geçinen bölge,2018’de geldiğimizde karasinekler yüzünden zor kaçtık,2020 yılında Ferdi ile fırtına ve yağmurla Karahamzalı’da mahsur kaldık. 13 Haziran 2024 günlerden perşembe sıcak ortalığı kavuruyor ama ne karasinek var ne yağmur.Kendimi hemen salkım söğüdün altına attım, ağacın gölgesi harika.İlk işim köye yakın gidon hizamdaki çeşmeye gidip güzelce duş almak oldu.Sonra da salkım söğüt altında yerimi aldım.Yarım saat, 1 saat kalırım dediğim Karahamzalı’da tam 3 saat mola verdim, her halde benim tarihimde bu ilk.Yemeğimi de burada yedim,3 saat sonunda hadi Şafak çık yola artık dedim ve fotoğrafta görünen ikinci çeşmede elbiseli duşumu alıp yola koyuldum.
Yunak Yolu.
Uzun Karahamzalı molasından sonra Yunak tarafına yöneldim. Yenimehmetli sapağına kadar biraz tırmanıştan sonra düz sayılabilecek bir konumda Avdanlı istikametine yol almaya devam ettim.Yenimehmetli sapağı ile Avdanlı arası Yıldızdağ ile Toydemir arasında kalmakta.Bu bölgede de çok çetin çarpışmalar olmuş,bölgede şehitlik ve mevziler olduğu tanıtım kitaplarında belirtilmekte.
Yaralı Ve Sakarya Nehri.
2018 yılında yaptığım İstiklal Yolundan Zafer Yoluna projemde Sakarya Nehri’nin kenarındaki Yaralı köyünde ne yersen,ne alırsan 1 TL olan köy girişindeki Hacının Yerinde kamp yapmıştık.Yine o hevesle Yaralı’ya giriş yaptım.Hacı maalesef 3 ay önce kapatmış, yeri de resmen berbat hale gelmiş,kalmak imkansız.Ben de köye indim kalacak yer baktım,köy çukurda ve Sakarya nehri kenarında olduğundan karasinek çok, akşama da sivriler çıkar piyasaya!!!!!.Cami avlusu olurmu diye düşündüm hatta GPS cihazını bile burada sonlandırdım.Ama sonra geceyi de düşünerek Yaralı’dan ayrılmaya karar verdim.Bir savaşa adını veren Sakarya Nehri ile bu projede son karşılaşmamız o yüzden kendisinden bahsedip öyle çıkayım yola.
Sakarya Nehri:Kızılırmak ve Fırat nehirlerinden sonra Türkiye’nin üçüncü en uzun, Kuzeybatı Anadolu’nun ise en büyük akarsuyudur. Nehir, ismini Yunan Mitolojisi’ndeki nehir tanrısı Sangarius’dan almaktadır. Eskişehir’in çifteler ilçesi yakınlarından doğan Sakarya Nehri kolları ile birlikte toplam uzunluğu 824 km.`dir.
Özyurt Kampı.
Yaralı’dan ayrıldım köyden kısa bir tırmanış yaparak ana yola çıktım.Aslında bir belirsizliğe doğru gittiğimin farkındayım çünkü Yaralı sonrası yaklaşık 40 kilometre boyunca hiç bir yerleşim yeri yok, arazi ise hayvancılığın yoğun olduğu bölge.Ya özyurt köyüne girecek yada 15 km ileri de Tigem ve Jandarma var oraya gideceğim. Böyle yol alırken Özyurt sapağını geçtim, Tigem ve Jandarma’ya yöneldim ama onlara giden yol içerde kalmış, yeni yol yapıp ana yola bağlamışlar. Yani ikisi de uzağımda kaldı.Alternatif yol bakındım olmayınca devam ettim.Yine Özyurt bölgesinde şantiye önünden geçerken araçlar çıkıyordu arabadakilerden biriyle kısa bir muhabbet sonrası şantiye içinde hava kararmaya yakın çadırımı kurdum.Bu gece Özyurt köyü bölgesinde şantiyede geceleyeceğim.Çadır kurma işi sonrası bekçi arkadaşlar ile beraber yemek yedik, muhabbet ettik.Uykum gelince de çadırıma çekildim.Bugün,12.Grup Şehitliği ziyareti Halide Adıvar Kadın Kahramanlar Müzesi gezisi ve sıcak hava ile beraber Özyurt’a kadar geldim.Yarın beni uzun bir Bozkır yolculuğu bekliyor.
9 ncu Gün 13 Haziran 2024 Basri-Polatlı-12.Grup Şehitliği-Sakarya-Karahamzalı-Yaralı-Özyurt:64 KM
ZAFERE DOĞRU 05-25 HAZİRAN 2024 (9. Gün Basri-Polatlı-Sakarya 12.Grup Şehitliği-Karahamzalı-Yaralı-Özyurt)
Discussion about this post