Sarıkamış Harekatı projem devam ediyor.Akşam üzeri vardığım Oltu’da geceyi öğretmenevinde geçirdim.Erken yatan,erken kalkar hesabı yapıp sabah 05:00 gibi uyandım,zaten hava da aydınlanmaya başlamıştı.Oda da kahvaltımı yaptım, çadır toplama derdi olmadığından toparlanma uzun sürmedi.Öğretmenevi girişi pasaj içinden olduğundan,pasaja bisikleti çıkarttım, üst kattan çantaları indirip bisiklete yerleştirdiğimde saat 06:10’u gösteriyordu.Pasaj girişinde çay ocağı işleten kardeşim bir de bana sıcak bir çay ikram edince eh biraz keyif yapıp öyle yola çıkayım dedim.Dün 2335 rakımdaki Çimenli Geçidini geçip 1280 rakımdaki Oltu’ya ulaşmıştım.Bugün ise Oltu’dan Hareketle Akşar (Kosor) üzeri 1800 rakımdaki Gaziler’e (Bardız) ulaşmayı hedefliyorum.Yolda ve hedefte beni neler bekliyor hep birlikte göreceğiz.
4 ncü Gün 08 Haziran 2023 Oltu-Yolboyu-Akşar (Kosor)-Gaziler (Bardız) :
Bugün 76 kilometre kadar bir rotam var,bunun yarısı düz olacak bir konumda ama diğer yarısı için onu söyleyemeyeceğim,çünkü tırmanış,o yüzden günü idareli kullanmalıyım….Çayımı içtim,kısa sohbeti ettim ve saatler 06:30’u gösteriyorken konakladığım öğretmenevinden ayrıldım.Saat kulesinin yanından geçerken Oltu’yu bir hatırlayalım.
Oltu: Erzurum ilinin bir ilçesidir. Nüfusu 2021 yılı itibarıyla 30.316 kişidir. 72 adet mahallesi vardır. Coğrafi olarak Erzurum ilinin kuzeydoğusunda,1280 rakıma sahip olup, Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz bölgelerinin kesişim noktasında yer alır. Yusufeli, Olur, Şenkaya, Narman, Tortum ve Uzundere ilçeleri ile çevrilidir.
10 ncu Kolordu Zafer Anıtı.
Oltu merkezden Akşar (Kosor) istikametine ayrılır ayrılmaz ilçe çıkışında sağda bulunan 10 ncu Kolordu Zafer Anıtı sabah ilk gezdiğim yer oldu.Zafer denince insan sevinir değil mi?, ama gerçeği bildiğimden ben bu zafere pek sevinemedim!!!!.
En başta kazanılan zaferler bazen komuta kademesinin gözünü boyuyor ve zafer sarhoşluğu içinde emrin ve planın dışına çıkmak sonu facia ile biten sonlar hazırlıyor.Ben Köprüköy ve Azap muharebelerinden sonra Oltu’yu kırılma noktası olarak görüyorum. 10 ncu Kolordu Komutanı Hafız Hakkı Paşa’nın plana uymaması nedeniyle Allahüekber Dağlarını aşmaya çalışmak en büyük yanlış ve beyaz ölüme davettir.
Oltu Zaferi ve Sonrası:Türk taarruzu 22 Aralık 1914’te başladı. 10. Kolordu komutanı Hafız Hakkı Bey, Oltu’yu aldıktan sonra iki tümeni Sarıkamış-Kars şosesine indirmesi gerekiyordu. Fakat planın dışına çıkarak Aksar (Penek) ve Göle’yi (Merdenik) aldıktan sonra sadece bir tümeni Bardız’a gönderdi. Ardahan’a doğru ilerlerken Enver Paşa’nın müdahalesiyle Allahüekber Dağı’nı aşmak zorunda kaldı. Kolordu yürüyüş sırasında çetin kış şartlarından ötürü hem geç kaldı, hem de büyük kayıplar verdi.Harekatın bütün yükü 9. Kolordu’nun omuzlarına yüklendi. Tümenler gayet ağır bir coğrafyada düşmanla mücadele ederek ilerlerken Enver Paşa, birliklerin Bardız’a ulaşmasını beklemeden taarruz emri verdi. Böylece düşmanı kuvvetli bir darbeyle yok etmek yerine birlikleri tek tek muharebeye sokarak ordunun Sarıkamış önlerinde erimesine neden oldu. Kaynak:T.C. Kars Valiliği
10 ncu Kolordu Zafer Anıtı gezimden sonra gayet düz sayılabilecek bir yol konumunda Oltu Çayı’nın akış yönünde Yolboyu’na kadar 18 kilometre yol aldım.
Paşalı bölgesine geldiğimde bu çeşme başında nostalji yaptım,4 yıl önce Göle tarafından gelip, Temmuz sıcağında serinlediğim,sularımı tamamladığım bu çeşmede yine mola verip serinledim.Ayrıca Paşalı’da ekmek ve eksik malzemelerimin tedarikini yaparak Akşar (Kosor) tarafına devam ettim.
Lihsor Deresi Ve Akşar (Kosor).
Oltu,Oltu Çayı ve Yolboyu’ndan sonra Lihsor Deresini takiben Akşar (Kosor) bölgesine kadar 35 kilometre düz sayılabilecek bir yol konumunda yol aldım.Akşar’da yol sapağına geldiğimde 11:30 olmuştu,Horasan-Gaziler sapağında bulunan çorbacıda bir çorba içerek biraz topanlanma yaptım.Bundan sonra tırmanış yapacağım ama Akşar (Kosor)’a gelmişken biraz bahsedeyim.
Akşar (Kosor):Mahallenin eski adı Kosor’dur.Bizans imparatorluğunun uç karakolu olduğundan o zamana ait kalıntılar vardır.Yaylası uzun yıllardır Allahüekber Dağları eteklerindedir.Osmanlı Döneminde Oltu’ya bağlı nahiye iken Cumhuriyet Döneminde köy statüsüne dönüşmüştür.Kaynak:T.C. Şenkaya Kaymakamlığı
Allahuekber Yürüyüş Anıtı.
Gaziler-Horosan sapağına geldiğimde Kosor Boğazında bulunan Allahüekber Yürüş Anıtı gözüme ilişti,benim kayıtlarımda burada anıt gözükmüyordu, bana sürpriz oldu ve anıta girdim.Sarıkamış Harekatı sırasında Rus birliklerini çevirmek isterken ağır kış koşullarına yenik düşerek Allahüekber dağlarında şehit olan Mehmetçikler anısına yaptırılan ”Allahüekber Yürüyüş Anıtı” nın yapımı 2010 yılında tamamlandı.
Akşar (Kosor) boğazından yönümü Gaziler (Bardız) tarafına çevirmiş ve o tarafa yol alırken isterseniz Sarıkamış Harekatı’nı bir daha hatırlayalım.
Sarıkamış Harekatı:Birinci Dünya savaşı sırasında Kars, Sarıkamış ve Ardahan’ı Rus işgalinden kurtarmak isteyen Osmanlı Devleti Harbiye Nazırı ve Başkomutan Vekili Enver paşa’nın emriyle 118.000 kişilik 3.Ordu, 22 Aralık 1914’te Sarıkamış Dağlarını aşarak hedefe ulaşmaya çalışmıştır.Enver Paşa yönetimindeki 3.Ordu savaşa hazırlıksız başlamış, 9,10 ve 11.Kolordular 40-50 c.’lik soğukta kar üzerinde Rus birlikleri ile savaşmış ve bu savaşta 37.000 şehit verilmiştir. Ancak Sarıkamış harekatı aşırı soğuk, açlık ve hastalık yüzünden başarısızlıkla sonuçlandı ve 5 Ocak 1915’te sona ermiştir. Sarıkamış dağlarında hastalanarak ve donarak savaşmadan 60.000 şehit verilmiştir.Kaynak:Şehitlerimiz.org
Kosor Boğazından girip Gaziler tarafına yol aldıkça muhteşem manzaralar beni mest etmeye yetti.Burası doğa harikası,sıfır trafik,insan yok,gürültü,patırtı yok,yok,yok ama en güzel şeyler var,Bardız Çayının şarıltısı,rüzgar ve kuş sesleri.
Muhteşem bir atmosferde yol almanın zevkini yaşıyorum.Soğanlı Dağından doğup Akşar’da Penek Çayına karışan Bardız Çayının oluşturduğu vadide Gaziler’e (Bardız) doğru yol alıyorum, hayat bana güzel.
Bardız Vadisinde yol almanın, hele çeşme başı olursa daha da keyif verici yanı kahvemi yudumlamak.
Bardız Vadisinde 12 kilometre kadar yol aldıktan sonra Şenkaya sapağındaydım.Niyeti bozup ta Şenkaya üzeri Gaziler’e gidecek olsaydım 1300 rakımdaki Akşar’dan 1850 rakımdaki Şenkaya’ya tırmanıp tekrar bu sapağa 1370 rakıma inecektim ve bu 10 km fazla yol ve tırmanış demek ti.Ben ne yaptım Bardız Vadisinin güzelliklerine daldım ve Şenkaya sapağındayım,Şenkaya yakınına gelmiş ve ilçe sınırlarında gezerken iken Şenkaya’dan bahsedebilirim.
Şenkaya:İlçe merkezinin rakımı 1850 m dir. İlçe merkezinin toplam yüzölçümü 46.3 Km2 dir. İlçemizin Komşuları Doğusunda Selim, Batısında Oltu, Güneyinde Sarıkamış Güneybatısında Narman, Kuzeyinde Olur, Kuzey doğusunda Göle İlçeleri ile çevrilidir. Erzurum platosunun yüksek rakımlı, engebeli ve kırık arazi karakterine sahip Şenkaya İlçesinin yüzölçümünün büyük bölümü dağlar ve yüksek rakımlı yaylalar kaplar. Geniş ova ve düzlükleri yoktur.
Dağları: Doğusunda Allahuekber Dağları (3120 m),Güneyinde Soğanlı Dağları(2850 m),Batısında Kırdağ (2823 m)Kuzeyinde Erdavut – Ziyaret(2438 m) Dağları yer alır.Kaynak:T.C. Şenkaya Kaymakamlığı
Şenkaya sapağında günün anlam ve önemine binaen bir hatıra fotoğrafı alıp 24 kilometre ilerideki Gaziler’e yol almaya devam ettim.
Akşar-Şenkaya sapağına kadar olan muhteşem darlıkta olmasa da Gaziler’e uzanan yolda Bardız Çayı vadisine paralel yol alırken çok güzel manzaralara tanıklık ettim.Şenkaya sapağından sonra yolun eğiminin arttığını da belirtmek isterim.
Gaziler Köyünün altında bulunan Bardız Çayı köprüsüne kadar gayet iyi geldim, sıkıntı olmadı.74 kilometre yol almanın ve tırmanmanın zor anları son iki kilometrede kendini gösterdi.Bardız Çayı köprüsünden Gaziler merkeze dik olan kısım günün final bölümü idi,zorlama kendini Şafak,bir yerin yırtılacak sonra,ittir gitsin dedim ve bu şekilde köye vardım.
Gaziler Köyü girişinde Jandarma’nın tam altında Gaziler tabelası yanında hazır pozumuzu vermiş iken Gaziler’den (Bardız) bahsedebiliriz.
Gaziler (Bardız): Gaziler köyü Erzurum il merkezine 151 km, Şenkaya ilçe merkezine 36 km uzaklıktadır. Gazilerin eski adı Türkçe kaynaklarda Bardız olarak geçer. Eski bir bölge ve yerleşme olan Bardız, erken ve geç Orta Çağda Gürcü krallığı sınırları içinde yer alıyordu. Osmanlılar burayı 16. yüzyılın ortasında ele geçirdi.Bardız, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra,1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından Rusların eline geçti. Rus idaresince 1886 yılında Bardus adıyla kaydedilmiş olan köy, Oltu kazasına bağlıydı. Bardız Köyüne girişteki bir taşta Gürcüce yazıtın bulunduğu Bardız Kalesi günümüzde büyük ölçüde sağlamdır.Bardız, Sarıkamış harekatında önemli bir rol oynamış ve Enver Paşa 25 Aralık 1914’te 9. Kolordu’nun bir tümeni ile sonu felaketle bitecek Sarıkamış saldırısının son aşamasını Bardız’dan başlatmıştır.Kaynak:Vikipedia
Gaziler tabelası yanında biraz soluklanırken Gaziler Köyü ve Bardız Kalesi’ni fotoğraflamayı ihmal etmedim.Bu fotoğraf çerçevesinde geceyi geçireceğim Gaziler beldesindeki Bardız Kalesinden bahsedebiliriz.
Bardız Kalesi;Erzurum İli Şenkaya İlçesinde Bardız Bucağı yakınındaki Bardız Deresi’nde stratejik öneme sahip sarp bir kayalık üzerinde bulunmaktadır. Hiçbir yerinde kitabesi olmayan kalenin Ortaçağ’da yeniden yapılmış olduğu ve bugünkü yapısının Ortaçağ’dan kalma olduğu anlaşılmaktadır. Bugünkü mevcut kalenin Saltuklular zamanında yapıldığı, Selçuklular ve Osmanlılar döneminde tamirat gördüğü düşünülmektedir.Kale içten içe yaklaşık 150×75 m. boyutlarında kare planlıdır. Kalenin sur duvarlarının büyük bir kısmı ayaktadır. Burçlar ve burçlar arasındaki kesme taştan yapılmış sur duvarları görülmektedir. Sur ve burçlarda moloz ve kesme taş malzeme, iki ayrı renkte taş alternatif olarak kullanılmıştır. Giriş kapısının olduğu yani güney cephesinin sol köşesinde aşağıdan 5 metre, yukarıdan da 3 metre kadar aşağıda çıkıntı halinde kırımızı bir taşa işlenmiş üç halka halinde örüklü bir motif bulunmaktadır. Bu motif köydeki çeşmelerdeki motiflerin bir benzeridir. Kalenin taşlarının köylüler tarafından sökülerek yapılarda kullandığı anlaşılmaktadır.10.03.1978 tarihinde korunması gerekli kültür varlığı olarak tescillenmiştir.Kaynak:Erzurum İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü
Gaziler Köyü Konaklama Hikayesi.
2806 rakıma sahip Çember Dağının eteklerinde bulunan 1780 rakımdaki Gazilerde bugün konaklayacağım, planlamam bu yönde.Gaziler’de Jandarma Karakolu bulunduğundan Jandarmaya bilgi vermek icap eder ve bende öyle yaptım. Gaziler Jandarma Karakolunda görevli tüm personel gerçekten görevlerine sadık, mükemmel ev sahibiler ve bölgelerine de çok hakimler,bu anekdotu buraya düşmeliyim.Ben kamp yeri olarak okul bahçesi düşünürken onlar daha iyisini düşündü ve Ahmet Astsubay ile köy içerisine hareket ettik.Bu genç Astsubayımız bölgenin coğrafyasına,tarihine,Sarıkamış Harekatına, kültürüne her şeyine tam vakıf, çok bilgili,donanımlı ve kültürlü, Karakoldan köy merkezine gidene kadar bana brifing verdi.Eksik bilgilerimi tamamladım.Beni korucu Burak Ustaoğlu ile tanıştırdı ve ona emanet etti,önce çadır kurarım dedim ama Burak’ın ısrarı üzerine evinde misafir olmayı kabul ettim.Burak’ın misafirperverliği,yoldaşlığı tam bir Anadolu insanı tarzı,bu genç arkadaşıma teşekkürlerimi sunarım.
Enver Paşa’nın Karargahı Ve Bardız..
Bir üste Sarıkamış Harekatını planını koydum,orada görüleceği üzere Bardız, Sarıkamış Harekatında önemli bir yere sahip.
Şenkaya’ya 36 kilometre uzaklıkta bulunan Gaziler (Bardız) Köyü’nde, 1914 Sarıkamış Harekatı sırasında Enver Paşa 3. Ordu Karargahını bu fotoğrafta görülen evde kurmuştur.Evin hemen karşısında bugün kahvehane olarak kullanılan yerin üst katı ise İhsan Paşa’nın 9. Kolordu karargahını kurdukları evlerdir.
Enver Paşa 25 Aralık 1914’te 9. Kolordu’nun bir tümeni ile sonu felaketle bitecek Sarıkamış saldırısının son aşamasını Bardız’dan başlatmıştır.
Gaziler (Bardız) Akşamı.
Gaziler’de misafiri olacağım,Enver Paşa ile İhsan Paşa’nın Karargahlarına yakın Burak Ustaoğlu’nun evine eşyalarımı yerleştirdikten sonra duş alıp günün yorgunluğunu üzerimden attım.Gaziler köyü içerisinde kendim ve yarenlik eden Burak ile kültür gezisi yaptık, sağ olsun Burak Köy hakkında detaylı bilgiler verdi.Burak aynı zamanda kahvehaneyi de işlettiğinden akşamın geri kalanını kahvehanede geçirdim. Kahvehanede köy ileri gelenleri ile bölge,Gaziler ve Sarıkamış Harekatı ile ilgili bir sürü bilgi alışverişi yaptık.Değerli bilgiler tarafımdan alınıp yedeğe atıldı.Bir vakit sonra muhabbetinde bir sonu var deyip,izin isteyip biz Burak ile kahvehaneden yemek için evin yolunu tuttuk.Burak’ın aşçılığı beni aratmayacak boyutta,ellerine sağlık Burak.Yemek sonrası muhabbet ve sonrasında herkes uyku dünyasına.
Bu gün,Oltu hareketli Sarıkamış Harekatında karargah olarak seçilen Bardız’a (Gaziler) vardım ve konakladım.Yarın,Çember Dağı,Şehitlikler,Soğanlı Dağı ve Sarıkamış rotam dahilinde,bana kolaylıklar dileyin.
4 ncü Gün 08 Haziran 2023 Oltu-Yolboyu-Akşar (Kosor)-Gaziler (Bardız) :76 KM
Powered by Wikiloc
Discussion about this post